Raka piersi rozpoznaje się na podstawie badania histopatologicznego oraz obrazowego. Badanie histopatologiczne polega na pobraniu tkanki guza za pomocą biopsji. Należy pamiętać, że rozpoznanie raka piersi jest możliwe tylko i wyłącznie dzięki biopsji gruboigłowej [więcej o rodzajach biopsji przeczytasz tutaj].
Wynik badania histopatologicznego – biopsji musi zawierać takie informacje jak:
- czy jest to inwazyjny rak piersi – czyli, czy występują przerzuty nowotworu do innych narządów.
- jaki jest podtyp raka piersi – najczęściej występującym jest rak przewodowy – występuje u ok. 70% chorych; u ok. 20% chorych diagnozuje się raka bez specjalnego typu tzw. NST (z ang. No Special Type) lub zrazikowy. Pozostałych kilka procent to inne, bardzo rzadkie podtypy.
- stopień złośliwości nowotworu – określa się go w 3-stopniowej skali:
– G1 – nowotwory najmniej złośliwe, czyli najwolniej rosnące;
– G2 – typ pośredni
– G3 – nowotwory najbardziej złośliwe, szybko rosnące i najczęściej dające przerzuty.
- stan receptorów/podtyp biologiczny – ich określenie jest bardzo istotne w całym rozpoznaniu, ponieważ to od nich zależy dobór metody leczenia. Informację o typie nowotworu daje wynik badania histopatologicznego materiału, który został uzyskany z biopsji gruboigłowej.
- Rozróżniamy receptory:
– hormonalne – estrogenowe i progesteronowe – ich obecność warunkuje zastosowanie jednej
z metod leczenia jaką jest hormonoterapia.
– HER2 – to białko receptorowe zaangażowane w przekazywanie komórkom sygnałów związanych z kontrolą ich wzrostu i funkcjonowania. Występowanie białka HER2 jest związane z agresywniejszym wzrostem nowotworu. Jeśli występuje u Ciebie nadmiar białka HER2, to mówimy, że jest to rak piersi HER2 dodatni. Ten typ nowotworu występuje u ok. 18-20% chorych, a jeśli nie masz tego receptora, to rak jest HER2 ujemny. Receptor HER2 należy do rodziny HER, w skład której wchodzą cztery receptory: HER1, HER2, HER3 i HER4. Każdy z nich ma inną rolę do spełnienia.
– Parametr Ki-67 – jego wynik biopsji świadczy o agresywności nowotworu. Skala Ki67 odzwierciedla m.in. szybkość podziałów komórkowych – im wyższy jest Ki67 tym komórka nowotworowa szybciej się dzieli, szybciej rośnie, więcej jest takich dzielących się komórek, ale to znaczy również, że komórki lepiej zareagują na zastosowaną chemioterapię.
Na wyniki badania histopatologicznego czeka się zazwyczaj od jednego do trzech tygodni.
Rodzaje badań obrazowych:
Część z niżej wymienionych badań, jak mammografia czy USG, wykonuje się w ramach profilaktyki przeciwnowotworowej. Na etapie diagnostyki te badania zostają powtórzone.
- Mammografia – powinna być wykonywana zawsze w obu piersiach. Pozwala na ocenę wielkości guza oraz czy nie jest to rak wieloogniskowy (co oznacza, że występują liczne zmiany w jednej piersi).
Dlaczego mammografia powinna dotyczyć obu piersi, a nie tylko tej, w której jest nowotwór? Ponieważ, po pierwsze – nowotwór może być jednoczasowo obustronnym rakiem piersi, a po drugie – w jednej piersi pacjentka może mieć kilka ognisk raka. Może się nawet zdarzyć, że mogą to być nowotwory o różnym podtypie biologicznym (nawet 3 różne w jednej piersi!).
Standardem jest, że jeśli mammografia wykaże dwa ogniska nowotworowe, to trzeba wykonać dwie biopsje. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy drugi guz jest za mały, żeby wykonać biopsję gruboigłową lub guzy są położone zbyt blisko siebie – wówczas drugiego badania się nie wykonuje.
Mammografię należy wykonać zawsze w ramach diagnostyki nowotworu. Jeśli podejrzewamy raka wieloogniskowego można wykonać mammografię z tomosyntezą i z podaniem kontrastu (czyli tzw. CENZ – mammografia 3D prześwietlająca pierś milimetr po milimetrze, układając ją pod różnymi kątami. Pozwala na uzyskanie 400 zdjęć piersi w trakcie jednego badania, podczas gdy dzięki klasycznej mammografii uzyskuje się 4 zdjęcia. Niestety, mammografię 3D z tomosyntezą wykonuje mała liczba ośrodków w Polsce ze względu na kosztowną aparaturę. Aby rozstrzygnąć, czy mamy do czynienia z nowotworem wieloogniskowym wykonuje się też rezonans magnetyczny piersi. Dzięki tym badaniom uniknie się błędu podczas kwalifikacji pacjentki do zabiegu operacyjnego.
- USG – pozwala ocenić, czy pacjentka ma również przerzuty do węzłów chłonnych. Czasem, jeśli węzły chłonne są widocznie powiększone, wykonuje się biopsję cienkoigłową podejrzanego węzła chłonnego w pasze. Wystąpienie przerzutów również wpływa na dobór metody leczenia.
- RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej – to badania dodatkowe, które wykonuje się u kobiet
z bardzo zaawansowanym nowotworem, czyli gdy guz w piersi jest duży, występują przerzuty do węzłów chłonnych. - Scyntygrafia kości, tomografia komputerowa albo badanie PET – kolejne badania wykonywane
w przypadku bardzo zaawansowanego nowotworu. Decyzję o rozszerzeniu diagnostyki na całe ciało, aby wykluczyć przerzuty odległe, podejmuje lekarz prowadzący na podstawie podtypu biologicznego, stanu pacjentki, wyników badań krwi, zgłaszanych przez pacjentkę dolegliwości
i przede wszystkim na podstawie zaawansowania raka – większy guz oznacza większe prawdopodobieństwo wystąpienia przerzutów. Przy bardzo małych guzach (np. 1 cm) nie zaleca się wykonywania tomografii czy PETu, ponieważ przy tak małym guzie wystąpienie przerzutów odległych jest bliskie 0 – warto o tym pamiętać i nie obawiać się przerzutów odległych przy małym guzie. - Badanie krwi – pozwala ocenić możliwość przeprowadzenia zabiegu operacyjnego czy chemioterapii itp.
- Badanie EKG i echo serca – te badania wykonuje się w niektórych przypadkach, aby ocenić czy pacjentka kwalifikuje się do potencjalnego przyjmowania leków, po których mogą wystąpić działania niepożądane, takie jak np. kardioktoksyczność.
Konsultacja merytoryczna dr Agnieszka Jagiełło-Gruszfeld z Kliniki Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej, Centrum Onkologii w Warszawie.
