Obecnie, w zależności od rodzaju raka piersi, stosuje się leczenie z wykorzystaniem metod miejscowych, takich jak:
- chirurgia (leczenie oszczędzające, mastektomia piersi z rekonstrukcją lub bez, rekonstrukcja odroczona w czasie, biopsja węzła wartownika, limfadenektomia pachowa)
- radioterapia (wiązka zewnętrzna z aparatu np. przyspieszacz liniowy-teleradioterapia lub napromienianie śródtkankowe – brachyterapia)
- metod systemowych, w skład których wchodzą:
- chemioterapia (przedoperacyjna i pooperacyjna, paliatywna)
- hormonoterapia (przedoperacyjna i pooperacyjna, paliatywna)
- terapia celowana (przedoperacyjna i pooperacyjna, paliatywna)
- immunoterapia (przedoperacyjna i pooperacyjna, paliatywna)
- bisfosfoniany
Leczenie zastosowane przed operacją jest nazywane neoadjuwantowym lub przedoperacyjnym, a leczenie pooperacyjne to leczenie adjuwantowe lub inaczej uzupełniające.
W zależności od celu zastosowania terapii wyróżniamy także leczenie radykalne (z intencją wyleczenia), paliatywne (z intencją przedłużenia i poprawy jakości życia) oraz objawowe (łagodzenie objawów choroby).
Działania niepożądane podczas leczenia raka piersi
W trakcie stosowania terapii mogą wystąpić działania niepożądane lub powikłania. Działania niepożądane i powikłania w leczeniu chorych na raka piersi są bardzo często określeniami stosowanymi zamiennie. Jednak nie oznaczają one tych samych zaburzeń. Warto wiedzieć, czym się różnią.
Działania niepożądane
to przewidywane oddziaływanie zastosowanego leczenia na organizm pacjenta, lekarz ma ich świadomość i informuje o nich chorego. Zależą one od wrażliwości organizmu pacjenta, nie każda osoba przy stosowaniu tego samego leczenia będzie miała identyczne objawy niepożądane, niektórzy pacjenci w ogóle nie doświadczają działań niepożądanych.
Objawy niepożądane mogą (ale nie muszą) być związane z dawką leku, mogą ustąpić samoistnie po kilku dniach czy tygodniach, mogą nie wpływać na rytm leczenia, ale też mogą wymagać podejmowania takich działań jak redukcja dawki, przerwa w leczeniu lub nawet jego zakończenie.
Powikłania
występują pomimo stosowania leków zgodnie ze wskazówkami lekarza, nie są spodziewane przez lekarza i chorego. Konieczna jest często interwencja lekarza, a w przypadku niebezpiecznych dla życia powikłań – hospitalizacja. Mogą także „być przetrwałe”, to znaczy pozostać pomimo zakończenia już leczenia.
Działania niepożądane po chemioterapii i radioterapii
Działania niepożądane po chemioterapii wiążą się bardzo często z występowaniem różnych objawów. Jest to efekt niespecyficznego mechanizmu działania leków przeciwnowotworowych, które niszczą komórki nowotworowe charakteryzujące się szybkim podziałem oraz uszkadzają szybko dzielące się zdrowe komórki różnych narządów wewnętrznych (szpiku kostnego, nabłonka przewodu pokarmowego, mieszków włosowych i komórek gonad).
Do istotnych działań niepożądanych po chemioterapii należą:
- toksyczność hematologiczna, w tym neutropenia, małopłytkowość i anemia
- nudności i wymioty
- stany zapalne śluzówek przewodu pokarmowego (biegunka, bóle brzucha, skurcze jelit)
- choroby zakrzepowo-zatorowe
- odczyny po wynaczynieniu leków cytostatycznych
- uszkodzenia narządowe w tym zaburzenia neurologiczne
- objawy skórne, wypadanie włosów, polineuropatia
Działania niepożądane po radioterapii u chorych na raka piersi to głównie łysienie w miejscu napromienianym (np. pacha), ostre lub późne odczyny popromienne skóry, osłabienie, nudności, niedokrwistość i neutropenia, zapalenie błony śluzowej przełyku. W przypadku napromieniania lewej piersi lub blizny po amputacji lewej piersi może dojść do uszkodzenia mięśnia sercowego.
Neutropenia – na czym polega?
Najczęściej występującym, w części przypadków zagrażającym życiu, działaniem niepożądanym leczenia onkologicznego jest neutropenia z towarzyszącą gorączką neutropeniczną.
Neutropenia jest to zbyt mała liczba jednego rodzaju krwinek – neutrocytów. Najniższe wartości osiągane są między 7. a 10. dniem po chemioterapii. Do normalizacji wyników dochodzi po 14 dniach. Jeśli u pacjenta występują temperatura powyżej 38°C stopni przez kilka godzin, neutropenia IV stopnia, dreszcze i potliwość, to mówimy o gorączce neutropenicznej. W przypadku gorączki neutropenicznej stosuje się antybiotyki, leki przeciwgrzybicze oraz czynniki wzrostu. Gorączka neutropeniczna może prowadzić do sepsy i bezpośredniego zagrożenia życia.
Biegunki – najważniejsze jest uzupełnianie płynów
Nasilone i nawracające biegunki podczas leczenia onkologicznego, mogą prowadzić do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych, zwłaszcza u osób starszych. Wymagają one odpowiedniego nawodnienia, leczenia objawowego, a w niektórych przypadkach włączenia kortykosteroidów oraz hospitalizacji.
Kardiotoksyczność – z czego może wynikać?
Szczególnie niebezpiecznym działaniem niepożądanym związanym z niektórymi chemioterapeutykami jest kardiotoksyczność.
Szereg leków stosowanych w leczeniu onkologicznym może powodować uszkodzenia serca, co wiąże się z niewydolnością mięśnia sercowego, chorobą wieńcową, niedomykalnością zastawek, zaburzeniami rytmu serca, nadciśnieniem tętniczym, chorobami zakrzepowo-zatorowymi.
Ważne
Najpoważniejsze objawy kardiotoksyczne są związane z antracyklinami. Monitorowania kardiologicznego wymagają również pacjentki otrzymujące leki celowane antyHER2. Stosowane obecnie terapie onkologiczne mogą w dwojaki sposób wywołać powikłania sercowo-naczyniowe – bezpośrednio zakłócić czynność serca lub też przyspieszyć rozwinięcie się choroby układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza u pacjentów z grupy ryzyka chorób kardiologicznych.
Zaburzenia rytmu serca może powodować szereg leków celowanych molekularnie. Najczęstszą przyczyną ich występowania jest widoczne w EKG wydłużenie odstępu QT (który odpowiada całkowitemu czasowi trwania aktywności elektrycznej komór). Wydłużenie QT może prowadzić do zagrażających życiu zaburzeń rytmu.
Przy omawianiu kardiotoksyczności należy pamiętać o kumulowaniu się wielu różnych mechanizmów powstawania kardiotoksyczności. Inny jest mechanizm w przypadku antracyklin, a inny w przypadku leków antyHER2. Dlatego tych leków nie stosuje się jednocześnie. Również szczególnej ostrożności i dokładności wymaga napromienianie pacjentek po leczeniu oszczędzającym lewej piersi i zastosowanej przedoperacyjnej chemioterapii z udziałem antracyklin i leków antyHER2.
Ważne
W przypadku stosowania leków kardiotoksycznych należy zebrać wywiad dotyczący czynników ryzyka chorób kardiologicznych, takich jak palenie papierosów, otyłość, siedzący tryb życia, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, wcześniejsze leczenie onkologiczne. Wskazane jest też wykonanie EKG oraz echokardiografii. Konieczne jest także monitorowanie wystąpienia zaburzeń sercowo-naczyniowych oraz współpraca z kardiologiem w celu profilaktyki czy też leczenia tych zaburzeń.
Do mniej niebezpiecznych powikłań, ale znacząco wpływających na jakość życia należą np. łysienie, zespół ręka-stopa, uszkodzenie paznokci.
Pamiętaj
O wszelkich działaniach niepożądanych i dolegliwościach, które występują u pacjenta, należy poinformować lekarza prowadzącego. Dzięki temu leczenie odbywa się pod kontrolą, a lekarz może w odpowiednim czasie zareagować na niepokojące objawy lub uspokoić, jeśli działania niepożądane są naturalną częścią danej terapii onkologicznej.
Dr n. med.
Monika Nowaczyk
Specjalistka onkologii klinicznej i radioterapii onkologicznej
Dla kobiet z wczesnym rakiem piersi
Ten poradnik, powstał, aby wesprzeć Cię w pierwszym, trudnym momencie zaraz po diagnozie i dać wiedzę potrzebną do podjęcia czekających Cię decyzji.
Objawy raka piersi
Dowiedz się, jakie symptomy mogą wskazywać na raka piersi.
Przydatne adresy
Zdobądź informacje o specjalistycznych placówkach i programach wsparcia.
Historie pacjentek
Przeczytaj relacje kobiet, które zakończyły leczenie raka piersi i odzyskały swoją siłę.
Zdrowy styl życia
Otrzymaj praktyczne wskazówki, jak zmaksymalizować profilaktykę i utrzymać zdrowe piersi.
