Jak szybko po zabiegu pacjentka powinna być poddana rehabilitacji i czy są jakieś przeciwwskazania?

Po operacji pacjentka poddawana jest rehabilitacji praktycznie od samego początku. Jeżeli doszło do wycięcia wszystkich węzłów chłonnych po stronie operowanej kończyny to przystępujemy od razu do rehabilitacji biernej, mającej na celu elewację kończyny górnej po stronie operowanej.

Ogólnie u pacjentek występuje problem z zakresem ruchu kończyny operowanej, dlatego wprowadzamy ćwiczenia ruchowe mające na celu poprawę ruchomości i zapobieganiu ewentualnym przykurczom lub deficytom zakresu ruchu. 

Przeciwwskazaniem do wczesnej rehabilitacji szpitalnej, są wczesne zaburzenia w zakresie gojenia się rany operacyjnej, ale również powikłania czy komplikacje wynikające z samego przeprowadzenia zabiegu. O przeciwwskazaniach informuje lekarz podczas zlecenia rehabilitacji.

Na czym polega rehabilitacja po operacji oszczędzającej i kto powinien na nią skierować pacjentkę?

Po operacji oszczędzającej celem jest przywrócenie ruchomości kończyny górnej u pacjentek, które przeszły zabieg. Głównym problemem jest ruchomość po stronie operowanej ręki. Jeśli wykonano procedurę węzła wartowniczego lub limfadenektomii pachowej musimy skupić się również na obszarze dołu pachowego i konsekwencjach wynikających z ograniczonej ruchomości w tym obrębie. 

Kluczowa profilaktyka obrzęku limfatycznego rozpoczyna się już w zerowej dobie operacji. Następnie pacjentki są uczone, jak prawidłowo masować rękę, wykonywać automasaż oraz odpowiednie ćwiczenia, które można kontynuować samodzielnie w warunkach domowych po zakończeniu rehabilitacji na oddziale.

Po wypisaniu z oddziału onkologicznego, pacjentka otrzymuje skierowanie od lekarza prowadzącego na rehabilitację. Z takim skierowaniem można uzyskać pomoc w centrach onkologii specjalizujących się w rehabilitacji pacjentów onkologicznych, ale także w mniejszych placówkach, które oferują tego typu usługi. Jeśli problem z daną kończyną lub obrzękiem limfatycznym pojawi się później, pacjentka może uzyskać skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub od onkologa prowadzącego, który pokieruje do placówki, w której zostaną przeprowadzone odpowiednie zabiegi.

Jakie są najczęstsze skutki uboczne po zabiegu chirurgicznym i jak można im zaradzić?

Najczęstszym skutkiem po zabiegu chirurgicznym jest ograniczenie ruchomości obręczy kończyny górnej oraz ruchomości w stawie barkowym po stronie kończyny operowanej. Pacjentki mogą również doświadczać nadwrażliwości i przeczulicy w okolicach pachy oraz na wewnętrznej stronie ramienia. Rehabilitacja może pomóc zmniejszyć te dolegliwości.

U pacjentek może występować także zespół sznura, znany również jako zespół AWS, który objawia się uczuciem ciągnięcia całej kończyny górnej. Na tę dolegliwość można wpłynąć zarówno poprzez kinezyterapię, jak i zabiegi fizykoterapeutyczne. W przypadku usunięcia węzłów chłonnych (limfadenektomii pachowej) konieczne jest skoncentrowanie się na terapii przeciwobrzękowej kończyny górnej. Wczesne wdrożenie rehabilitacji ma na celu zapobieganie obrzękowi limfatycznemu, który może wystąpić u pacjentki. Profilaktyka przeciwobrzękowa rozpoczyna się w szpitalu i powinna być kontynuowana przez całe życie pacjentki. Nawet jeśli przez 15 latach nie wystąpił obrzęk, nie oznacza to, że można zaniedbać operowaną rękę. Ważne jest, aby cały czas dbać o tę kończynę, aby uniknąć późniejszych problemów, takich jak obrzęk limfatyczny czy przykurcze. 

Pacjenci powinni być szkoleni na wczesnych etapach pooperacyjnych w zakresie ułożenia kończyny, automasażu oraz właściwego postępowania z kończyną operowaną. Ważne jest, aby unikać noszenia ciasnej odzieży, obrączek czy innych przedmiotów uciskających. Należy również unikać mierzenia ciśnienia na operowanej kończynie. Pacjenci powinni pamiętać, że istnieje ryzyko obrzęku limfatycznego również w przypadku uszkodzeń ciała, zadrapania czy ukąszenia owadów. W takich sytuacjach ważna jest szybka reakcja, aby uniknąć późniejszych komplikacji.

Jakie są konsekwencje braku rehabilitacji po leczeniu onkologicznym?

Brak rehabilitacji po leczeniu onkologicznym może prowadzić do zaburzeń postawy, bólu kręgosłupa, zaburzeń ruchomości obręczy kończyn górnych oraz obrzęku limfatycznego. Jeśli te problemy zostaną wcześnie wykryte możemy na nie wpłynąć poprzez terapie indywidualne i grupowe oferowane w ośrodkach rehabilitacyjnych w Polsce. W przypadku zaniedbania tych objawów, proces leczenia staje się dłuższy i bardziej uciążliwy. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i wczesna interwencja, aby zapobiegać poważniejszym komplikacjom.

Uzyskanie poprawnej ruchomości w stawie ramiennym – ćwiczenia

Celem tych ćwiczeń jest poprawa ruchomości w stawie ramiennym oraz w zespole stawów barkowych. W początkowych okresach po leczeniu zaleca się wykonywanie ćwiczeń dwa razy dziennie – rano i wieczorem. W późniejszych etapach, profilaktycznie, warto poświęcić na taką aktywność chociaż jeden trening, aby utrzymać osiągnięte efekty i zapobiegać dalszym komplikacjom.

Nauka automasażu cz. 1 – technika głaskania

Ćwiczenia i nauka automasażu są wprowadzane u pacjentów już w pierwszej dobie po zabiegu operacyjnym. Automasaż limfatyczny polega na podzieleniu ręki na trzy części: staw łokciowy, staw nadgarstkowy i opuszki palców. Masaż zaczynamy zawsze od stawu łokciowego, następnie przechodzimy do stawu nadgarstkowego, a kończymy na opuszkach palców. Pacjentka rozpoczyna ruchy od techniki głaskania.

Nauka automasażu cz. 2 – technika rozcierania

Po zakończeniu techniki głaskania odwracamy dłoń i przechodzimy do techniki rozcierania, wykonując ruchy okrężne. Postępujemy zgodnie z tym samym schematem jak wcześniej: zaczynamy od łokcia i kierujemy się w stronę przeciwnego barku.

Nauka automasażu cz. 3 – technika ugniatania

Kolejną techniką po rozcieraniu jest ugniatanie. Chwytamy ramie dłońmi i uciskamy, przesuwając swoją dłoń do góry. Na zakończenie każdej sesji stosujemy technikę głaskania. 

Nauka automasażu cz. 4 – technika wypychania

Ostatnią techniką jest wypychanie chłonki, polegająca na kładzeniu dłoni na skórze i delikatnym wyciskaniu. Ta technika automasażu jest stosowana w pierwszej dobie po zabiegu operacyjnym, gdy pacjentki mogą mieć trudności z wstawaniem czy siadaniem. Z czasem można ją przenieść do codziennego życia i wykonywać zarówno w pozycji siedzącej, jak i stojącej.